Het leven als kunstwerk (2008)
Waarom zou niet ieders leven een kunstwerk kunnen worden?’
Dit essay van de Nederlandse filosoof Joep Dohmen opent met een frontale aanval op de dominante neoliberale moraal van vrijheid – blijheid. Het liberalisme propageert weliswaar individuele keuzevrijheid, maar laat intussen niet zien hoe moderne mensen hun eigen positieve vrijheid een eigen vorm kunnen geven. Het gevolg is dat veel mensen niet opgewassen zijn tegen de verleidingen van de markt en vervallen in een plat hedonisme. De auteur pleit voor een terugkeer van het klassiek concept van filosofie als ars vitae (kunst van het leven).
De tekst schets in hele grote lijnen de filosofische levenskunst vanaf de Grieks – Romeinse Oudheid tot vandaag. Voornaamste onderdelen van de klassieke levensstijl waren zelfbeheersing, omgaan met tijd, schrijven, zwijgen, luisteren, dialoog, waarachtig spreken en vriendschap. Vervolgens komt de terugkeer van de levenskunst door toedoen van de Franse filosoof Michel Foucault aan bod: “Waarom zou niet ieders leven een kunstwerk kunnen worden?” Foucault deed een voorstel voor een actualisering van de levenskunst in termen van een bestaansethiek op basis van zelfzorg. Zorg goed voor jezelf betekende het antwoord op deze vragen: Wat voor even wil je leiden? En welke speelruimte heb je in je huidige persoonlijke en maatschappelijke context?
In navolging van Nietzsche, Foucault en Taylor pleit Joep Dohmen vervolgens voor een actuele houding van zelfzorg. Dohmen beschrijft een aantal dominante levensstijlen zoals hedonisme, estheticisme, spiritualiteit en Zen. Hij stelt daar een houding tegenover van authenticiteit. Authentieke levenskunst veronderstelt een houding van bezinning, oefening en oriëntatie. Daarmee kunnen mensen leren om overeind te blijven in de vele afhankelijkheidsverhoudingen waarin ze verkeren. Waarachtige levenskunst biedt geen garanties, maar kan mensen helpen om zichzelf opnieuw toe te eigenen en zowel hun gemoedsrust als vitaliteit te bewaren.
Het leven als kunstwerk was het boek van de Maand voor de Filosofie in 2008. Het was binnen drie maanden uitverkocht (20.000 exemplaren). Voor 2021 wordt een nieuwe herziene versie verwacht.