Kenniscentrum Bildung en Persoonsvorming (KBP)
Joep Dohmen is lector Bildung en directeur van het Kenniscentrum Bildung en Persoonsvorming (KBP) van de Hogeschool voor Toegepaste Filosofie te Utrecht.
Hoe kunnen we kinderen die nu naar school gaan, zo goed mogelijk voorbereiden op de samenleving en arbeidsmarkt van 2032? Dit was de centrale vraag uit het visietraject Ons Onderwijs 2032. De samenleving verandert in hoog tempo en jongeren groeien op in onzekere tijden. Dit vraagt om onderwijs met aandacht voor persoonsvorming.
Volgens het adviesrapport dient het voortgezet onderwijs veel meer aandacht aan Bildung en persoonsvorming te besteden. Persoonlijkheid is al jaren de belangrijkste voorspeller van succes. Het belang van de persoonlijkheid zal voor de toekomstmogelijkheden van jongeren alleen maar toenemen. Volgens Sjoerd Slagter, voormalig voorzitter van de VO-raad en mede-initiatiefnemer van het Kennniscentrum, is het huidige onderwijs doorgeschoten in het meten van louter cognitieve vaardigheden en wordt er te weinig aandacht besteed aan Bildung, persoonlijkheidsontwikkeling en karaktervorming.
De Hogeschool voor Toegepaste Filosofie heeft een Kenniscentrum Bildung en Persoonsvorming geïntroduceerd. Dit Kenniscentrum (KBP) beoogt een impuls te geven aan de persoons- en karaktervorming in het onderwijs, door dit vanuit een (toegepast) filosofisch perspectief te benaderen. Leidend hierbij is het gedachtegoed van prof. dr Joep Dohmen, die Bildung opvat als ‘geleide zelfvorming’ (Hoe geef ik vorm aan mijn leven. Filosofie van het moderne bestaan, te verschijnen zomer 2020). Het Kenniscentrum wil oplossingen bieden voor de handelingsverlegenheid die op dit punt in het onderwijsveld bestaat.
Door een (toegepast) filosofische benadering kan ook het reeds bestaande en veel bekritiseerde vak ‘burgerschap’ een nieuwe en zinvolle inhoud krijgen. Over de noodzaak van vorming bestaat geen verschil van mening: uit onderzoek blijkt dat zo’n 98 procent van de docenten van mening is dat zij “bijdragen aan overdracht van morele waarde” en ruim 87 procent vindt “dat de school meer en expliciet aandacht aan vorming zou moeten schenken”. Tegelijkertijd vindt slechts 25 procent van de docenten dat zij hierop tijdens hun opleiding voldoende zijn voorbereid. In het Kenniscentrum is veel deskundigheid op het gebied van Bildung en persoonsvorming samengebracht.
Uitgangspunt van het KBP is het doen van fundamenteel en praktijkgericht filosofisch onderzoek over persoonsvorming en Bildung. Persoonsvorming wordt gezien als een integraal leerproces met het oog op het ontwikkelen van een eigen morele houding! Doel is jongeren zodanig te begeleiden dat ze zichzelf kunnen vormen. Het Kenniscentrum wil via begeleide zelfvorming bevorderen dat:
- Jongeren zichzelf leren begrijpen
- ze hun speelruimte in de laatmoderne samenleving doorzien
- ze hun oordeelsvermogen ontwikkelen
- ze open en empathisch zijn voor anderen
- ze hun eigen motivatie ontwikkelen: wat wil ik?
- ze hun eigen morele sensibiliteit ontwikkelen
- ze deugden / goede gewoontes ontwikkelen
- ze leren omgaan met tegenslag en tragiek
Aldus kan de jongere zich ontwikkelen tot ‘een heel mens’ die zijn persoonlijke en maatschappelijke rol en verantwoordelijkheid kent.